GEMERT – Vreemd. Een half jaar nadat de gemeenteraad van Gemert-Bakel een helder besluit heeft genomen over een adviesnota over de herbestemming van het kasteel, stond dit onderwerp 6 februari 2014 opnieuw op de agenda. Dit naar aanleiding van een motie van het CDA (gewijzigd door de Dorpspartij) en een brief die kandidaat-koper, projectontwikkelaar F.J. van den Elzen, naar de raad had gestuurd. Het leidde tot een schimmig debat en een nog vagere uitkomst met een hoog ‘déjà-vu-gehalte’.
Juni vorig jaar besloot de gemeenteraad op basis van een adviesnota dat het onbebouwd laten van de landerijen rondom het kasteel gehandhaafd blijft als randvoorwaarde om de toekomstplannen van het kasteel te beoordelen. Bouwen in de ommuurde tuin tegenover het poortgebouw is niet meer aan de orde, aangezien de noodzaak daartoe ontbreekt. In het verleden werd dat noodzakelijk geacht voor huisvesting van de congregatie, maar die koos uiteindelijk om te verhuizen naar Gennep.
Lobby
Nadat een meerderheid van de raad had ingestemd met deze uitgangspunten, startte de kandidaat-koper een lobbycampagne om raadsfracties en raadsleden ‘bij te praten’. Ook voerde hij in oktober en november ‘afzonderlijke gesprekken met alle politieke partijen’. Op 4 december 2013 volgde een brief aan de raad, waarin hij andermaal bijstelling van het eerder genomen standpunt bepleit om ‘stedenbouwkundige inpassing van nieuwbouw’ mogelijk te maken.
In de brief wordt gesuggereerd dat sommige politieke partijen nieuwbouw in de ommuurde tuin bespreekbaar achten als dat ‘functioneel nodig zou zijn om de herontwikkeling van het kasteel mogelijk te maken’. Economische motieven, om financiële tekorten op de grondexploitatie of extra opbrengsten te genereren, zouden daarbij ‘onvoldoende’ zijn. Welke andere motieven dan wel doorslaggevend zijn om nieuwbouw rond het kasteel toe te staan, wordt niet vermeld.
Bouwen in omgeving
Op bezwerende toon wordt verder in de brief aangegeven dat de toestemming om te bouwen in de ommuurde tuin geen opstap is naar bouwen op de overige landerijen rond het kasteel. ‘Dat laatste zal te allen tijde een zelfstandige afweging zijn’, aldus de brief. Daarmee wordt echter expliciet aangegeven dat de kandidaat-koper wel degelijk denkt aan bouwen in de omgeving. Dit ondanks het feit dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) de omgeving van het kasteel heeft aangewezen als ‘Cultuurhistorische Buitenplaats’.
Het lijkt erop dat de geschiedenis zich weer gaat herhalen. Opnieuw wordt voorgesteld om de besluitvorming rond het kasteel op te hangen aan een ‘totaalplan’. De inzet daarbij lijkt vooral gericht op het ondergraven van het eerder door de raad genomen besluit en de aanwijzing van de omgeving van het kasteel tot ‘Cultuurhistorische Buitenplaats’. Met zalvende woorden wordt gesproken van stedenbouwkundige inpassing van nieuwbouw of verbouwing en verkeerskundige inpassing (ontsluiting en parkeren).
Ook bouwen binnen de grachten wordt niet uitgesloten, zo blijkt uit de brief. Gedacht wordt aan aanpassingen aan, dan wel slopen van refter en/of kapel, ondergronds bouwen op de binnenplaats en het (her)bouwen van vleugels aan het poortgebouw. In het laatste geval zal een groot deel van de binnentuin tussen poortgebouw en voorburcht verdwijnen.
Schimmig debat
Tijdens de bespreking van de brief in de gemeenteraad op donderdag 6 februari ontstond er direct al discussie of de uitgangspunten over de herbestemming van het kasteel goed waren weergegeven in de brief. Dat is op zichzelf al vreemd. Een half jaar nadat de uitgangspunten door de gemeenteraad zijn vastgesteld op basis van een notie van burgemeester en wethouders, worden deze alweer ter discussie gesteld op basis van een brief van de kandidaat-koper. Inzet: toch bouwen rondom het kasteel. Drukmiddel: het slot op de poort, zodat wandelen in het park voorlopig niet mogelijk is.
Opvallend is dat met name de Dorpspartij ineens een omfloerste draai maakt ten opzichte van het standpunt in juni 2013 door te verwijzen naar de brief van de kandidaat-koper. Er was zelfs een tussentijdse schorsing nodig tijdens de raadvergadering om duidelijk te krijgen wat er nu precies besloten zou gaan worden… Waarom er per se gebouwd zou moeten worden rondom het kasteel, wordt verder in het midden gelaten. Opmerkelijk is verder dat CDA, VVD en Dorpspartij bouwen bij het kasteel ineens koppelen aan een ‘bruisend centrum’, terwijl ze voorheen de nadruk legden op huisvesting van de congregatie (die achteraf niet nodig bleek te zijn).
Historie respecteren
De Lokale Realisten spreken zich als enige fractie duidelijk uit vóór behoud van de groene omgeving rondom het kasteel. “De ligging aan de rand van het dorp is uniek. Gooi dat niet te grabbel voor kortetermijnwinst. Bouw dus de ommuurde tuin en landerijen niet vol”, aldus Dini Methorst van de Lokale Realisten.
Lijsttrekker Henk Giebels (D66) laat desgevraagd weten dat een monument dat al 600 jaar bestaat niet lichtzinnig aangepast kan worden aan mogelijke nieuwe functies. ‘Waar er in het verleden van het kasteel een klooster gemaakt is, kan op die onderdelen medewerking worden verleend aan verandering (kapel en refter). Een aanbouw aan het 17e eeuwse poortgebouw zien wij daarentegen niet zitten. Bouwen in de ommuurde kruidentuin vooralsnog ook niet.
Het gemeentebestuur moet er volgens Giebels verder op toezien dat de wet wordt nageleefd, Monumentenzorg bij de les blijft en de historie wordt gerespecteerd. D66 betreurt het verder dat het kasteelcomplex niet voor een symbolisch bedrag is overgedragen aan de gemeenschap van Gemert-Bakel.
Zie ook: Vragen & antwoorden over toekomst kasteel Gemert