Het meest beangstigende in de commotie rond de toekomst van het Gemerts kasteel is de in alle geledingen getoonde kortzichtigheid. Het kasteel in Gemert is namelijk niet alleen een product van de Duitse Orde, maar ook een onmiskenbaar deel is van het Gemerts Religieus Erfgoed. Het heeft immers de status van zowel 'klooster' als 'groot seminarie'. Compleet met kapel, kerkhof, refter, meditatietuin, groentetuin, slaapkamers, aula en recreatiezalen om er maar een paar te noemen. Op dit moment zeer zeldzaam in Nederland!, aldus Jo van Schalen.
De kortzichtigheid manifesteert zich dan ook met name in de eenzijdige zorg om de toekomst van uitsluitend het kasteel. Maar Gemert heeft veel meer op het gebied van Religieus Erfgoed. En ook die worden bedreigd. Zijn de nu gealarmeerde inwoners en de Heemkundekring de vernietigende plannen rond de kloostertuin ineens vergeten? Zien ze niet dat de 'Kasteelcoupe' al de tweede poging is tot het om zeep helpen van waardevol Religieus Erfgoed? Zijn ze het pleidooi van onze Christelijke wethouder om een 'Kloosterburcht' in de Nazarethtuin nu al vergeten? Ons dorp beschikt momenteel (nog) over een unieke combinatie van vrijwel ALLE categorieën van functionele bouwwerken die bepalend waren in de geloofsbeleving van de Rooms Katholieke gemeenschap vanaf liefst de 15e eeuw.
Gasthuis
Slechts 1 belangrijk bouwwerk, het Gasthuis, is tot nu toe vernietigd op het Pesthuis na. Gevolg van een gemeentelijk besluit dat nog steeds wordt beschouwd als een uiterst betreurenswaardige vergissing. De rest hebben we nog! Een korte inventarisatie. Beginnen we met de unieke combinatie in een dorp van een mannen- en een vrouwenklooster, compleet met kloostertuin en nagenoeg volledig intact: klooster Nazareth en het Kasteel. Beide kapellen nog intact, evenals de kloosterkerkhoven. Het Passiekruis en het 'onbevlekte hart van Maria' sieren nog steeds het dak van de zusterskapel. Een Mariagrot van een uitzonderlijke architectuur staat nog ongeschonden in de tuin van Nazareth. Het geheel omsloten met de oude kloostermuur. Nog hebben we vervolgens de St. Jan met zijn indrukwekkende bouw- en specifieke gewelvengeschiedenis. Inclusief zijn kerkschatten, inclusief zijn oude graftomben op zijn begraafplaats met zijn authentieke Calvarieberg.
Dan hebben we de oude pastorie en 'het Stumpke'. In elk geval aan de buitenkant nog authentiek. De Latijnse school lijkt niet meer bedreigd. Ook het oude schoolgebouw aan de Schoolstraat moeten we scharen in ons rijtje. Verder weg van het centrum noemen we de St. Antoniuskapel, het Esdonks kapelleke en de Keskes met Ossenkapel langs de Lodderdijk. Een beetje verderop belanden we in Handel met zijn bedevaartskerk en uniek Processiepark. En er is nog meer. Maar voor hoe lang blijft dit Religieus Erfgoed nog behouden? Wereldwijd gezien loopt Nederland voorop met de vernietiging van kostbaar Religieus Erfgoed. Met het grootste gemak zijn al honderden kerken en kloosters gesloopt. De kostbare inhoud verpatst op veilingen en antiekmarkten. En nu, na de 'liquidatie' van het Gasthuis dreigt Gemert opnieuw mee te gaan denderen in die vernietigende sloopdrift.
Kloostermuur
De oude kloostermuur van Nazareth ligt voor een deel al tegen de vlakte. De berging bij de begraafplaats, met bijzondere teksten op de muren, staat op instorten. En de vegetatie is, op enkele plaatsen zelfs nodeloos, gedeeltelijk al weggevaagd. Ik vraag me af of het niet de hoogste tijd wordt om al deze kostbare verworvenheden aaneen te koppelen tot een soort van 'beschermd dorpsgezicht'. Beschermd door een Stichting van deskundigen die maar een hoofddoel heeft: behoud van het Gemerts Religieus Erfgoed. Tegen elke verdrukking in! Steun is op zeer veel plaatsen te vinden. De Stichting Kerkelijk Kunstbezit Nederland heeft 2008 uitgeroepen tot 'Jaar van het Religieus Erfgoed'. Een beter begeleide start kan een Stichting zich niet wensen. Zie 180.000 pagina’s op internet.
Maar voordat een dergelijke Stichting in Gemert uit de startblokken is, kan het Kasteel als naar de Filistijnen zijn. Met Vesteda als hun Goliath. Als de plannen van de paters, Vesteda en de gemeente daadwerkelijk worden gerealiseerd is een aantal ontwikkelingen voorspelbaar. Geen enkel raadslid is bekend met de totale bouwconstructie van het huidige kastelencomplex. Ze weten dus ook niet wat daarin aan onvervangbare, kostbare bouwelementen is verwerkt. Of hoe de originele constructie is samengesteld. Evenmin is hen bekend hoe de authentieke indeling momenteel is. En nog minder weet een raadslid hoe de bouwtekeningen en het -bestek van de 40 geplande zorgappartementen van Vesteda eruit zien. Toch roept het CDA op gelukzalige toon: 'Dit is toch een prima plan'.
Vesteda
Burgemeester Jan van Maasakkers heeft zelfs al ontdekt dat 90% van de bevolking 'kan leven met het plan van Vesteda'. Ik hoop echt van harte voor de gemeente Gemert dat dat niet waar is. Hoe kun je immers in ’s hemels naam 'leven' met een plan of er een omschrijven als 'een prima plan' terwijl nog geen fractie bekend is van ook maar enig detail van dat plan. Heel voorzichtig uitgedrukt getuigt dit toch van een merkwaardig denkniveau. Wel duidelijk is dat een projectontwikkelaar als Vesteda uitsluitend geïnteresseerd is in rendement. Aan dat uitgangspunt maakt deze categorie maatschappijleden alles ondergeschikt.
Voorspelbaar is dan ook dat aan de bouw van 40 zorgappartementen een grondige sloop vooraf gaat van het complete, antieke interieur, plus van de vooroorlogse, prachtig gemetselde kapel. Wat rest is een bloedeloos, uitgehold karkas, vol gefrot met wooncomplexen. Een beetje vergelijkbaar met een afgeschoten en opgezette leeuw. Het kasteel verliest zijn culturele waarde en houdt op te bestaan als Religieus erfgoed. Over de voorspelbare consequenties van de 30 paterswoningen in de binnentuin zullen we het hier nog niet hebben. Maar ook die gevolgen zijn voorspelbaar afschuwelijk.
Onbegrijpelijk
Volslagen onbegrijpelijk vind ik het gegeven dat een Christelijke raadsfractie als het CDA, met als hun aanvoerders een wethouder en een burgemeester, zich zo gemakkelijk een fabelachtig juweel van nota bene hun eigen Religieus Erfgoed laten afpikken, kapot laten maken en laten afsluiten voor zowel eigen inwoners als die van buiten de gemeente. Regelrecht beangstigend is het vervolgens als je leest dat diezelfde burgemeester zojuist benoemd is tot voorzitter van de Raad van Toezicht van VVV Zuidoost-Brabant en in die hoedanigheid pleit voor informatie- en communicatietechnologie en reconstructieactiviteiten als toeristische attracties!
Wat staat ons nog te wachten. Schreeuwen dat er geen alternatieven zijn, zal deze beleidsbepalers nooit vrij pleiten van de laffe overgave van ons cultureel en Religieus Erfgoed. Vier jaar lang hebben de paters nagedacht, ook met de gemeente, over de toekomst van het kasteel. De Gemertse mensen hadden ze hierbij niet nodig. Als er dan een gedrocht van een plan wordt gepresenteerd kun je er gif op nemen dat er zeer veel weerstand tegen ontstaat. En dan is het niet alleen niet reëel, maar ook nogal laag bij de grond om te proberen die weerstand te pareren met de, op dat moment onmogelijke opdracht, om als tegenstander dan maar eens met een goed alternatief te komen.
Tijd dringt
Binnen een paar maanden, wel te verstaan. 'De tijd dringt' immers voor de paters. Ja, de 'leeftijd', die is er niet meer zoveel. Maar waarom moet dat nu, na 90 jaar 'Gemert' ineens resulteren in een culturele miskleun die zijn weerga niet kent? Waarom kunnen de paters, net als hun voorgangers, ineens niet meer leven in het kasteel? Alle mogelijke comfortabele aanpassingen zijn technisch uitvoerbaar. In elke situatie. Laat u eens informeren en stap eens met ideëen in die richting naar ons gemeentebestuur. Want als de gemeente wil dan is daar meer dan voldoende geld voor beschikbaar. Ga vervolgens eens serieus en op uw dooie gemak om de tafel zitten met bekwame en gemotiveerde plaatsgenoten.
En als de Gemertse mensen u echt zo lief zijn als u zegt dat ze zijn, geef die mensen dan een eerlijke kans om gedegen onderzoek te doen naar een prettige toekomst voor u in combinatie met een waardige bestemming voor het kasteel. Mogelijkheden zijn er meer dan men u wil doen geloven, denk ik. En veelzijdiger ook dan de nog ononderbouwde stokpaardjes van Simsom van Wetten. David, Gemert, zal u terzijde staan. Schouder aan schouder met de H. Geest. Amen.