GEMERT - "Bouwen binnen de ommuurde tuin was helemaal geen discussiepunt geworden als college en gemeenteraad zich hadden gebaseerd op de afspraken zoals vastgelegd in opeenvolgende bestemmingsplannen", aldus Jan van Hoof tijdens de extra ledenvergadering van de heemkundekring. "Het was logischer geweest als de gemeente direct tegen de Congregatie had gezegd: 'Luister, we begrijpen dat jullie een urgent probleem hebben, maar de bouwlocatie die u op het oog heeft, vinden wij niet acceptabel vanwege ernstige aantasting van de cultuurhistorische waarde van kasteel en omgeving."
Geachte leden, beste leden,
'Als het nodig is voor 't behoud van het kasteel, zijn we bereid mee te werken aan bouwen binnen de ommuurde tuin'. Deze uitspraak, gepresenteerd als 'noodzakelijk offer', is de afgelopen twee jaar bij herhaling uitgesproken door burgemeester en wethouders en diverse raadsleden. Op het eerste gehoor klinkt deze uitspraak plausibel, maar aannemelijk is deze uitlating tot op de dag van vandaag niet. Iets roepen, betekent nog niet dat het bewijs is geleverd. Integendeel.
Deur niet op slot
Het feit dat er nu al ruim anderhalf jaar een stevig debat wordt gevoerd over de toekomst van kasteel & omgeving is naar mijn mening (en de Initiatiefgroep, waarvan ik lid ben) vooral te wijten aan het standpunt dat het college van burgemeester en wethouders en een meerderheid van de raad vanaf het begin hebben ingenomen. Beiden hebben zich namelijk in deze benarde positie laten manoeuvreren door na te laten de deur op slot te draaien. Want bouwen binnen de ommuurde tuin was helemaal geen discussiepunt geworden als college en gemeenteraad zich hadden gebaseerd op de afspraken zoals vastgelegd in opeenvolgende bestemmingsplannen. Daarin staat klip en klaar dat bouwen in de omgeving van het kasteel niet wenselijk is en om die reden niet is toegestaan.
Het was daarom logischer geweest als de gemeente van meet af aan tegen de Congregatie had gezegd: 'Luister, we begrijpen dat jullie een urgent probleem hebben. We willen graag meewerken aan een oplossing, maar niet binnen de ommuurde tuin. De bouwlocatie die u namelijk op het oog heeft, vinden wij niet acceptabel vanwege ernstige aantasting van de cultuurhistorische waarde van het kasteel en de omliggende omgeving. Er zijn betere opties denkbaar. Laten we daar samen aan gaan werken'. Helaas heeft het daar volledig aan ontbroken.
Nadat het college verzuimd had de deur goed af te sluiten, trokken diverse projectontwikkelaars de deur in mei 2008 wagenwijd open. Samen met de Congregatie lanceerden zij het plan 'Buitenplaats Gemert: een nieuw, levendig en groen dorpshart'. Daarin stond dat Het Convent slechts de eerste fase was voor een nog ingrijpender plan: naast de ommuurde tuin zou een nieuwe woonwijk komen met tachtig woningen...
Zogenaamd offer
Geachte leden, waarom heeft de gemeente de Congregatie niet direct verteld dat bouwen in de ommuurde tuin niet aan de orde kon en kan zijn? Tot eind vorige week hield het college vast aan de ingezette koers: bouwen in de ommuurde tuin zal en moet doorgaan. Tot op de dag van vandaag is niet duidelijk waarom dit zogenaamde offer nodig is. In dit verband dient opgemerkt te worden dat de Congregatie zelf ook debet is aan de ontstane situatie.
Ten eerste zijn ze rijkelijk laat met hun huisvestingsprobleem naar buiten getreden. Iedereen weet immers al jaren dat de paters een dagje ouder worden. Ten tweede heeft de Congregatie categorisch alle alternatieven van de hand gewezen. Ten derde geeft de Congregatie nu aan dat ze naar Gennep verhuizen vanwege het realiseren van een psychogeriatrische afdeling. Simon is daar reeds uitgebreid op in gegaan. Voor alle duidelijkheid: wij hebben nooit gepleit voor vertrek van de Congregatie uit Gemert. Wel hebben we gewezen op alternatieve opties zoals een verbouwd Nazareth klooster.
Het besluit om naar Gennep te verhuizen, maakt opnieuw duidelijk dat de noodzaak om in de ommuurde tuin te bouwen er in feite ook nooit is geweest. Desondanks zei burgemeester Van Maasakkers zaterdag in het Eindhovens Dagblad -ik citeer- 'de mogelijkheid van bouwen in de toekomst niet uit te sluiten als dat nodig is om het kasteel een duurzame en economisch haalbare exploitatie te geven'.
Opnieuw onderhandelen
Dit is de wereld op zijn kop. Het college maakt eerst de verkeerde keuze door de deur open te zetten, waardoor van goedkope tuingrond dure bouwgrond is gemaakt. Daarna koopt de gemeente deze grond zelf voor een bedrag van 2 miljoen euro en beweert vervolgens dat bouwen nodig is om deze dure aankoop te bekostigen. Wij stellen een betere aanpak voor: het college gaat opnieuw onderhandelen met de Congregatie met als voorwaarde dat de aankoopprijs van het kasteel met twee miljoen euro wordt verlaagd als de rechter bepaalt dat bouwen binnen de ommuurde tuin niet mag. Of nog beter: het college bewijst de inwoners van Gemert-Bakel een nog grotere dienst door definitief af te zien van bouwen in de ommuurde tuin en de onderhandelingen over de aankoopsom direct te heropenen.
De initiatiefgroep, waarvan ik lid ben, is bij herhaling beticht van halsstarrigheid. Ook zouden wij een negatieve houding hebben en niet bereid zijn tot een redelijke dialoog. Niets is minder waar. Ruim anderhalf jaar geleden hebben wij college en gemeenteraad al opgeroepen extra tijd te reserveren om alternatieve plannen voor het kasteel uit te werken. Het college en een meerderheid van de raad vonden dat toen niet nodig. Ze konden zich direct vinden in verkoop van het kasteel aan beleggingsmaatschappij Vesteda.
Geen totaalplan
Aankoop van het kasteel was geen optie, want dat zou leiden tot ongeoorloofde stijging van de onroerendzaakbelasting. Anderhalf jaar later komt hetzelfde college plotseling met een voorstel om het kasteel toch aan te kopen en stemt een raadsmeerderheid halsoverkop in met dit voorstel. Niet veel later blijkt dat de gemeente helemaal niet de exclusieve eigenaar van het kasteel wordt. Wie welk deel heeft gekocht, is nog steeds niet duidelijk. Evenmin is duidelijk wat deze aankoop de inwoners van deze gemeente gaat kosten. En welke herbestemming het kasteel krijgt evenmin. Kortom, er is nog steeds geen totaalplan. Ieder lid van de heemkundekring zou zich hier toch ernstig zorgen over moeten maken!?
Want beste leden, net als u ligt het culturele erfgoed van deze gemeente me na aan het hart. En dat geldt zeker voor de kern van dit erfgoed: kasteel en omgeving. Onze heemkundekring is er zelfs naar vernoemd: De Kommanderij. Ik citeer uit de statuten: 'De vereniging heeft ten doel: het behoud van culturele waarden in de breedst mogelijke zin, en verder het bevorderen van belangstelling voor, kennis van de heemkunde in het algemeen en die van het werkgebied in het bijzonder'.
Gemis aan bevlogenheid
Wat ik tot dusver in hoge mate heb gemist bij zowel college als een groot aantal leden van de gemeenteraad is bevlogenheid en visie ten aanzien van onze rijke cultuurhistorie. En het moet me ook van het hart dat ik deze visie de afgelopen anderhalf jaar ook node heb gemist binnen onze heemkundekring. Het was soms oorverdovend stil...
Een herbestemming vinden voor het kasteel is geen eenvoudige opdracht. Dat geef ik grif toe. Maar ik wil duidelijk stellen dat het vinden van een goede herbestemming voor zo'n dierbaar monument meer dient te zijn dan het vinden van een gebruiker voor de leeggekomen ruimte. Dit monument en de schitterende omgeving eromheen verdienen een centrale plaats binnen onze gemeenschap. Een ontmoetingsplaats voor iedereen waar onze rijke geschiedenis tot leven komt en zich op natuurlijke wijze verbindt met heden en toekomst.
Dringend beroep
Ik doe daarom een dringend beroep op iedereen hier vanavond aanwezig om daadwerkelijk op te komen voor behoud van kasteel en omgeving en dit gebied te vrijwaren van ingrepen waar we later diepe spijt van krijgen. Daarom roep ik iedereen op een stem uit te brengen vóór behoud van de cultuurhistorische waarden van kasteel & omgeving en een bezwaarschrift in te dienen tégen de dreigende aantasting van dit bijzondere monument.
U kunt gebruik maken van deze: zienswijze (Word-versie) of zienswijze (PDF-versie)