GEMERT - Jo van Schalen, lid van zowel de heemkundekring De Kommanderij als initiatiefgroep 'Geen woonblok achter de muur: houd het kasteel groen & puur!' deed maandagavond tijdens een extra ledenvergadering een klemmend beroep op de leden van de heemkundekring om bezwaar aan te tekenen tegen de bouwplannen. "De ommuurde tuin is net als een kostbaar Chinees thee-servies: als je de deksel van de theepot verbrijzelt, neemt de waarde van het complete servies met liefst 90 procent af."
Dames en heren.
Van twee dingen wil ik u vanavond overtuigen:
Dat woningbouw in de ommuurde kasteeltuin zwaar in druist tegen het nieuwste landelijk Monumentenbeleid van het Ministerie van Onderwijs,
Dat de recente situatie-wijziging een uitstekende aanleiding is om nu eindelijk eens te beginnen aan de ontwikkeling van de veelbesproken TOTAALVISIE. Wat we daaronder moeten verstaan zal ik verderop wat genuanceerder toelichten.
Totaalvisie
Waarom een totaalvisie? Omdat alleen de structurele aanpak van een totaalvisie onverkwikkelijke situaties, zoals nu weer met de "moestuin-affaire", kan voorkomen. We moeten af van dit soort situaties. Ze kosten ALLE betrokkenen handenvol geld en verzieken het leefmilieu in Gemert. Het gemeentebestuur zal daarvoor haar huidige, uitsluitend op financiëel voordeel, gerichte beleid, eerst moeten omvormen tot beleid dat gericht is op duurzame leefbaarheid binnen haar gemeente. Een dergelijk "leefbaarheidsbeleid" is volslagen onmogelijk zonder het veilig stellen van de nog bestaande CULTUUR-HISTORISCHE RIJKDOMMEN in onze gemeente.
TOT het moment dat het gemeentebestuur die cultuur-omslag maakt hebben wij als Heemkundekring de PLICHT om, overeenkomstig onze doelstelling, te voorkomen dat LOSSE DEELPLANNEN de karakteristieke identiteitskenmerken van ons dorp onherstelbaar verminken. Met mijn verhaal van vanavond wil ik graag bereiken dat u mijn visie BEGRIJPT en vervolgens dat u die visie met mij gaat delen. Voor de achterdochtigen onder u: ik heb hierbij geen enkel EIGENBELANG maar handel uitsluitend in het ALGEMEEN BELANG. In dit verband wil ik wel heel graag even kwijt dat ik het als bijzonder beledigend heb ervaren dat ik, na me 47 jaar ingezet te hebben voor de Gemertse gemeenschap, door enkele gemeentebestuurders betiteld wordt als TREITERAAR en DWARSLIGGER.
Ik kan het hen echter niet serieus aanrekenen omdat er voldoende aanwijzingen zijn dat ze, in CULTUUR-HISTORISCH PERSPECTIEF, tenminste VERMINDERD TOEREKENINGSVATBAAR zijn. En dan hebben ze recht op begrip in Nederland. Ik reken er echter op dat de meesten van u WEL vertrouwen zullen hebben in mijn standpunten omdat ze controleerbaar zijn gebaseerd op geschreven documenten die hier in de pauze ter inzage liggen.
Beschermd dorpsgezicht
Zeven jaar geleden is in Gemert een soortgelijke commotie is ontstaan rond "NAZARETH", als NU rond het "KASTEEL". Ook toen al typisch zo'n gevolg van het ontbreken van een TOTAALVISIE. Een CULTUUR-HISTORISCHE TOTAALVISIE wel te verstaan, gericht op een klein gebied van Gemert dat in aanmerking zou kunnen komen voor de aanwijzing tot BESCHERMD DORPSGEZICHT. Mogelijke begrenzing: Heuvel, achtertuinen van stuk Oudestraat, Binderseind, Ridderplein en Kerkstraat. Dan Ruijschenbergstraat, Haageijk, en West-Om.
Binnen dat deel zijn enkele belangrijke gebieden aan te wijzen die een beschermde status dienen te krijgen omdat ze in een onderlinge samenhang van belang zijn voor het karakteristieke gezicht van Gemert, t.w. het NAZARETH-COMPLEX, het KASTEEL-COMPLEX, het ST. JANSKERK-COMPLEX en de reeds "geredde" LATIJNSE SCHOOL.
Ommuurde tuin
Op dit moment zijn we hier echter bij elkaar om over een detail ALLEEN te praten: de ommuurde tuin. Het is een noodsprong omdat dit detail uit die totaalvisie acuut het gevaar liep vernietigd te worden. MET het vertrek van de paters naar Gennep blijkt dit gevaar helaas nog steeds niet geweken te zijn gezien de mededeling van de burgemeester in de krant van zaterdag. Daarin meldt hij dat alsnog bouwen in de ommuurde tuin niet uitgesloten is als dat nodig is voor een haalbare exploitatie van het kasteel. Het is te hopen dat de burgemeester voor zijn beurt heeft gesproken en dat de overige leden van het College en hun 18 volgelingen van de gemeenteraad de uitspraak NIET onderschrijven.
Als dit namelijk WEL het geval is dan betekent die uitlating een beschamende ontmaskering van misleidend beleid van vrijwel het complete gemeentebestuur. Het indienen van een zienswijze tegen de nog steeds lopende aanvraag om een Monumentenvergunning is daarom nog steeds hard nodig. Juist NU. Bovendien de burgemeester nooit kunnen aantonen dat bouwen in de ommuurde tuin de enige mogelijkheid is om een gezonde exploitatie van het kasteel mogelijk kan maken. Daar zijn tientallen andere oplossingen voor. De gemeente verkeert daarbij in de zeer gunstige positie dat een gemeente geen cent winst hoeft te maken op de exploitatie van het kasteelcomplex.
Maatschappelijke waarde
Nu de kans zich voordoet dient de gemeente daarom, zonder aarzeling het gehele complex als ENIGE EIGENAAR en TOT ELKE REDELIJKE PRIJS aan te kopen, zo mogelijk met een GESPREIDE betaling over een aantal jaren dat gelijk is aan het aantal miljoenen dat de koopsom groot is. Vervolgens dienen de culturele en maatschappelijke waarde ervan in stand gehouden te worden en tenslotte een economisch verantwoorde exploitatieopzet ontwikkeld te worden. En dit alles in het ALGEMEEN BELANG en onder eigen regie. Voor goed geïnformeerde mensen is dit GEEN ENKEL probleem!!
Ter onderbouwing.een kort toelichting op de vraag: Waarom hebben bepaalde gebouwen en sommige stukken land zoals de voormalige groentetuin cultuur-historische waarde?? Kort samengevat: Omdat het zichtbare, karakteristieke en unieke elementen zijn in de ontwikkeling van de geschiedenis van dat dorp. Daarmee bepalen DIE elementen de IDENTITEIT van dat dorp: dat wil zeggen dat juist DIE elementen de kenmerken zijn die onweerlegbaar het gezicht bepalen van een dorp en het de uitstraling geven waarmee het zich onderscheidt van alle andere dorpen.
Identiteitsbepalend element
Ga je in zo'n identiteitsbepalend element snijden dan vermink je het en verliest het element zijn identiteitsbepalende waarde. Het is net als met een kostbaar Chinees porceleinen thee-servies: als daarvan alleen het DEKSEL van de theepot verbrijzelt, neemt de waarde van het COMPLETE servies af met liefst 90 %!!!! Woningbouw in de ommuurde tuin IS zo'n snijwond in een cultureel waardevol geheel. Waardevol omdat uit die tuin honderden gewaardeerde inwoners van Gemert, de leden van de Congregatie, ruim een eeuw lang hun voedsel hebben betrokken.
Er was een boomgaard. Er was een compleet systeem van zowel functionele tuinbouw, als van plantenteelt, als van kleindierhouderijen met groentekassen, groentebedden, kruidenperken, bloemkassen, kippenrennen en varkenshokken. Bovendien werden alle voorbereidende werkzaamheden voor de verfraaiïng van het grote kasteelpark aan de overkant op dit stuk grond uitgevoerd. Is het dan niet veel aantrekkelijker dat idee terug te brengen? Met een herbestemming in de tuinsfeer. In een toeristisch aantrekkelijk concept met een bescheiden thee- en pannenkoekenhuis om de tuin rendabel te maken. Onder supervisie van een gespecialiseerd architectenbureau,(Bijlage, bv. HARMONISCHE ARCHITECTUUR) MET bijvoorbeeld de hulp van de Atlant Groep en een bijdrage van Kruidentuin van Nederland.
Objectgerichte benadering
Een dergelijke benadering is geheel overeenkomstig het nieuw te ontwikkelen cultuurbeleid van onze minister van Onderwijs en cultuur, Ronald Plasterk. Een van de vele nieuwe uitgangspunten die er in het nieuwe Monumentenbeleid zitten aan te komen wil ik u niet onthouden (Bijlage MoMo) Hij schrijft:
"In het nieuwe cultuurbeleid dient de huidige OBJECTGERICHTE benadering omgevormd te worden naar een OMGEVINGSGERICHTE benadering. En het BEHOUD van monumentale complexen dient verruimd te worden met de ONTWIKKELING ervan."
Als dit de LANDELIJKE tendens is, onder aanvoering van een zeer deskundig minister, wat spookt er dan door het hoofd van locale Heemkundigen, die in hun STATUTEN uitdrukkelijk als doel hebben "behoud van culturele waarden in de breedst mogelijke zin" maar er anderzijds doodgemoedereerd mee instemmen dat een cultureel waardevolle component simpelweg wordt vernietigd??? Nu de Congregatie besloten heeft naar Gennep te verhuizen en het kasteel NIET zonder meer aan de hoogst biedende te gaan verkopen, is er voor een lid van onze Kring geen enkel argument meer om bouwen in de tuin en het kappen van een prachtige bomenrij te rechtvaardigen.
Landelijk niveau
Het zou mij daarom ten zeerste verbazen als er in deze nieuwe situatie ook maar EEN stem uitgebracht zou worden TEGEN het indienen van een bezwaarschrift door onze Heemkundekring. En gezien de uitgesproken halsstarrigheid van de burgemeester is zo'n bezwaarschrift hard nodig. OOK als een, hopelijk unaniem, signaal naar het gemeentebestuur dat we als cultuurbeschermers geen greintje respect kunnen opbrengen voor het gedemonstreerde beleid rond het kasteel en de tuin en dat het daarom de hoogste tijd wordt om het gemeentelijke Cultuurbeleid nu eindelijk eens op te krikken naar landelijk niveau.
Ik wens u heel veel wijsheid toe bij de stemming en dank u voor uw aandacht.
U kunt gebruik maken van deze: zienswijze (Word-versie) of zienswijze (PDF-versie)